Getriggerd door de talrijke interviews en artikels die haar boek teweegbrachten, en gecharmeerd door het centrale idee achter het ‘limitarisme,’ wou ik me aan de hand van haar boek verdiepen in de argumenten erachter.
Het boek biedt een brede maar geenszins allesomvattende kijk op het probleem en de mogelijke oplossingen. De waarde ligt ongetwijfeld in het feit dat ze deze aankaart en bespreekbaar maakt. Helaas schort er een en ander aan haar argumentatie.
Regelmatig kom je aan de start van een redenering uitdrukkingen tegens als “iedereen weet toch”, of “intuïtief voelt iedereen aan.” Het zijn beweringen die al te makkelijk kunnen worden ontkracht. Daarnaast gebruikt Robeyns in haar begrip van ‘de rijken’ alternerend landen, multinationals en personen heel losjes door elkaar, hoewel ze in mijn ogen toch een aparte behandeling verdienen in haar betoog. Vaak is haar analyse ook schrikwekkend oppervlakkig, onder meer wanneer ze morele redenen aandient voor het limitarisme -trouw aan de titel van haar boek lijkt ze hier uitsluitend een utilitarische invulling aan te geven.
Gaandeweg klinkt haar betoog ook meer als een pamflet, zoals deze (p180): “En als de gevestigde orde niet heel snel met goede maatregelen komt, zullen we de stelling van Andreas Malm serieus moeten nemen dat de heiligheid van eigendomsrechten ten koste gaat van een bewoonbare aarde.”
Dit gaat gepaard met wel heel vrijblijvende stellingen als “Het lijkt me moeilijk te ontkennen dat sommige superrijken narcistisch gedrag vertonen.” Het tegendeel lijkt dus ook moeilijk te ontkennen, net als het feit dat er onder de super-armen mensen zijn die narcistisch gedrag vertonen. Naarmate het boek vordert nemen dergelijke redeneringen jammer genoeg de bovenhand.
De oplossingen die Robeyns aanreikt zijn zeker bruikbaar, maar komen feitelijk neer op het afromen van de excessen in het huidig systeem. In lijn met Slavoj Žižek zou ik durven stellen dat ze hiermee binnen het neoliberale systeem blijft dat ze zo hekelt. Misschien hebben we meer nood aan mensen die buiten het huidig paradigma kunnen nadenken, ook al heb ik totnogtoe nog niemand gevonden met geloofwaardige alternatieven…
Mijn geloof in het nut van het limitaristisch ideaal, of tenminste in het nut van maatregelen in die richting, blijft intact. Meer ondanks dan dankzij dit boek, vrees ik…
Leave a Reply