Wanneer is Kunst Voltooid? Christophe Van Gerrewey biedt in ‘Zeven Soorten Onvoltooidheid’ nieuwe mogelijkheden -en inzichten…

Wanneer is Kunst Voltooid? Christophe Van Gerrewey biedt in ‘Zeven Soorten Onvoltooidheid’ nieuwe mogelijkheden -en inzichten- aan

In de beginperiode van mijn interviews met kunstenaars stelde ik steevast de vraag wanneer een werk voor hen ‘af’ was. De antwoorden varieerden in toon en formulering, maar kwamen telkens op hetzelfde neer, zelfs bij de meest welbespraakte: wanneer het zo voelt.

Op een gegeven moment besloot ik te stoppen met het stellen van die vraag. Misschien ten onrechte, realiseer ik me na het lezen van Zeven soorten onvoltooidheden van Christophe Van Gerrewey. Misschien is deze vraag juist de sleutel tot het ontsluiten van het effect van kunst, zowel op de maker als de kijker. Of wellicht spelen hier de wetten van de kwantumfysica een rol, waarin tegenstrijdige waarheden naast elkaar kunnen bestaan. Want op de vraag wanneer een kunstwerk voltooid is, kunnen talloze antwoorden gegeven worden. Elk antwoord biedt een eigen logica die de andere lijkt uit te sluiten, maar als geheel vormen ze een verfrissend en allesomvattend beeld van hetzelfde fenomeen: de mysterieuze aantrekkingskracht van kunst.

Aan de ene kant: het beslissingsrecht van de kunstenaar, van wie het werk per slot van rekening uitgaat, en die er zijn meest intieme en vaak voor zichzelf verholen identiteit mee bevestigt, zijn eigen bestaan affirmeert met en in zijn werk: “Wie het ondanks alles -tegen artistieke, praktische, economische of biologische logica’s in- toch lukt een werk zelf tot voltooiing te brengen, levert een van de machtigste bewijzen van menselijke zelfbeschikking,” zo verwoordt Van Gerrewey het treffend (p34)

Aan de andere kant: een bestaat een kunstwerk werkelijk wanneer het niet wordt gezien? Zonder kijker geen kunst? Kunst is een vorm van communicatie, maar het draait op zichzelf wanneer de communicatie tot zichzelf gericht is, waardoor de nood om kunst te maken komt te vervallen. Een kunstenaar die dit beseft begeeft zich op een ander terrein wanneer het op de voltooidheid van een werk aankomt: “De kunstenaar erkent niet geheel in het reine te zijn met alle ambiguïteiten die bij zijn intenties horen, en herkent de toeschouwer als de fenomenoloog voor wie het onvoltooide bestemd is. Geen kunstenaar is compleet genoeg om complete kunstwerken te kunnen maken.” (p47) Het falen, de onvoltooidheid, vormt dan juist de reden van bestaan van een kunstwerk.

Tussen beide extremen bevinden zich nog variaties en interpretaties, die Van Gerrewey met een breed scala aan voorbeelden tot boeiende inzichten verwerkt. Voor de een of de andere interpretatie kiezen is geen vorm van geloof of van filosofische overtuiging, het is een even intuïtief proces als kunst in je op te nemen. Er een kiezen die voor jou werkt staat in die zin gelijk aan ze allemaal tegelijk te omarmen, op voorwaarde dat je de beperking van je keuze beseft.

Wat mijzelf betreft ligt deze keuze in een onschuldig zinnetje in de inleiding van zijn betoog: “Ook daarom bestaat kunst: om de zoektocht naar zin en houvast te verschalen, zodat op de kleinere schaal van het kunstwerk de illusie blijft bestaan dat het denken rust vond.”

Een ferme aanrader voor al wie zijn perspectief of kunst graag met nieuwe inzichten verrijkt…