Brave New World… het sociale engagement bij jonge hedendaagse kunstenaars

“Kan een kunstenaar nog optimistisch zijn?”, zo vangt auteur en kunstkenner Hans den Hartog Jager de inleiding van het boek aan. Optimisme niet als ‘morele plicht’, zoals Kant stelde, maar als een mogelijkheid die langzamerhand verdwijnt, kreunend onder steeds minder gunstige omstandigheden. Vandaar de verwijzing in de titel van het boek, dat als catalogus dient voor de gelijknamige tentoonstelling: een verwijzing naar het dystopische boek van Aldoux Huxley, uiteraard, waarin “het individu wordt vermalen door de macht van het collectief.”

Laat nu net kunstenaars symbool staan voor autonomie van het individuele denken en werken, hoe sociaal geëngageerd ze ook mogen zijn. Een expo met dit maatschappijbeeld als uitgangspunt bevat per definitie een fundamentele contradictie. De idee voor de expo ontstond in 2019, voordat er sprake was van corona, oorlog in Oekraïne of toenemende voelbare effecten van klimaatopwarming. Mocht het waar zijn dat kunstenaars de voelsprieten zijn van maatschappelijke trends, dan kregen ze de laatste jaren zeker voldoende materiaal om inspiratie uit te putten.

Vast staat dat deze an andere ontwikkelingen de praktijk van de kunstenaars grondig heeft beïnvloed. “De laatste jaren wordt er opvallend veel beter, vernieuwender en complexer geschilderd dan lange tijd het geval was”, merkt den Hartog Jager op. Dit komt niet enkel omdat (jonge) schilder, als getuige van de tijd, in groeiende mate de complexiteit weergeven van de maatschappij door allerlei invloeden in hun werk te incorporeren, maar evengoed door een nieuw engagement. “Jonge schilders die nu leven, kunnen zich niet meer veroorloven met hun rug naar de wereld te (gaan of blijven) staan”, schrijft hij.

De expo en het boek bieden alvast een mooie bloemlezing van hoe deze dynamiek precies vorm krijgt. Aan de hand van de werken van een Njideka Akunyili Crosby, Avery Singer, Christina Quarles of Issy Wood wordt het alleszins duidelijk dat kunstenaars niet zomaar losgerukt leven van de maatschappij, maar er integendeel een heel luide en relevante stem in hebben.

---